| “ | Hiếu Hiền Thuần Hoàng hậu thân tàm đồ. (有序：乾隆十有三年春车驾幸山东礼成返跸，皇后以三月十有一日崩于德州舟次，星夜解维，兼程旋轸归。殡于长春宫，奉迁于观德殿，丧仪有制，时日如流，触绪增悲，非文兮述感孙楚除服之篇效潘岳悼亡之作，用缘情而遣藻。聊寄恨于哀弦。)
易何以首乾坤？诗何以首关睢？惟人伦之伊始，固天俪之与齐。念懿后之作配，廿二年而于斯。痛一旦之永诀，隔阴阳而莫知。
昔皇考之命偶，用抡德于名门。俾逑予而尸藻，定嘉礼于渭滨。在青宫而养德，即治壸而淑身。纵糟糠之未历，实同甘而共辛。乃其正位坤宁，克赞乾清。奉慈闱之温凊，为九卿之仪型。克俭于家，爰始缫品而育茧；克勤于邦，亦知较雨而课晴。嗟予命之不辰兮，痛元嫡之连弃。致黯然以内伤兮，遂邈尔而长逝。抚诸子一如出兮，岂彼此之分视？值乖舛之迭遘兮，谁不增夫怨怼？况顾予之伤悼兮，更恍悢而切意。尚强欢以相慰兮，每禁情而制泪。制泪兮，泪滴襟，强欢兮，欢匪心。聿当春而启辔，随予驾以东临。抱轻疾兮念众劳，促归程兮变故遭，登画舫兮陈翟偷，由潞河兮还内朝。去内朝兮时未几，致邂逅兮怨无已。切自尤兮不可追，论生平兮定于此。影与形兮离去一，居忽忽兮如有失。对嫔嫱兮想芳型，顾和敬兮怜弱质。
望湘浦兮何先徂？求北海兮乏神术。循丧仪兮徒怆然，例展禽兮谥孝贤。思遗徽之莫尽兮，讵两字之能宣？包四德而首出兮，谓庶几其可传。惊时序之代谢兮，届十旬而迅如。睹新昌而增恸兮，陈旧物而忆初。亦有时而暂弭兮，旋触绪而欷歔。信人生之如梦兮，了万世之皆虚。呜呼！悲莫悲兮生别离，失内位兮孰予随？入淑房兮阒寂，披凤幄兮空垂。春风秋月兮尽于此已，夏日冬夜兮知复何时？
...
(Hữu tự: Càn Long thập hữu tam niên xuân xa giá hạnh sơn đông lễ thành phản tất, Hoàng hậu dĩ tam nguyệt thập hữu nhất nhật băng vu Đức Châu chu thứ, tinh dạ giải duy, kiêm trình toàn chẩn quy. Tấn vu Trường Xuân cung, phụng thiên vu quan đức điện, tang nghi hữu chế, thời nhật như lưu, xúc tự tăng bi, phi văn hề thuật cảm tôn sở trừ phục chi thiên hiệu phan nhạc điệu vong chi tác, dụng duyên tình nhi khiển tảo. Liêu ký hận vu ai huyền.)
Dịch hà dĩ thủ càn khôn? Thi hà dĩ thủ quan tuy? Duy nhân luân chi y thủy, cố thiên lệ chi dữ tề. Niệm ý hậu chi tác phối, nhập nhị niên nhi vu tư. Thống nhất đán chi vĩnh quyết, cách âm dương nhi mạc tri.
Tích Hoàng khảo chi mệnh ngẫu, dụng luân đức vu danh môn. Tỉ cầu dư nhi thi tảo, định gia lễ vu vị tân. Tại thanh cung nhi dưỡng đức, tức trị khổn nhi thục thân. Túng tao khang chi vị lịch, thật đồng cam nhi cộng tân. Nãi kỳ chính vị khôn ninh, khắc tán càn thanh. Phụng từ vi chi ôn sảnh, vi cửu khanh chi nghi hình. Khắc kiệm vu gia, viên thủy sào phẩm nhi dục kiển; khắc cần vu bang, diệc tri giác vũ nhi khóa tình. Ta dư mệnh chi bất thần hề, thống nguyên đích chi liên khí. Trí ảm nhiên dĩ nội thương hề, toại mạc nhĩ nhi trường thệ. Phủ chư tử nhất như xuất hề, khởi bỉ thử chi phân thị? Trị quai suyễn chi điệt cấu hề, thùy bất tăng phu oán đỗi? Huống cố dư chi thương điệu hề, canh hoảng lượng nhi thiết ý. Thượng cường hoan dĩ tương úy hề, mỗi cấm tình nhi chế lệ. Chế lệ hề, lệ tích khâm, cường hoan hề, hoan phỉ tâm. Duật đương xuân nhi khải bí, tùy dư giá dĩ đông lâm. Bão khinh tật hề niệm chúng lao, xúc quy trình hề biến cố tao, đăng họa phảng hề trần địch thâu, do lộ hà hề hoàn nội triều. Khứ nội triều hề thời vị kỉ, trí giải cấu hề oán vô dĩ. Thiết tự vưu hề bất khả truy, luận sinh bình hề định vu thử. Ảnh dữ hình hề ly khứ nhất, cư hốt hốt hề như hữu thất. Đối tần tường hề tưởng phương hình, cố hòa kính hề liên nhược chất.
Vọng tương phổ hề hà tiên tồ? Cầu bắc hải hề phạp thần thuật. Tuần tang nghi hề đồ sảng nhiên, lệ triển cầm hề thụy hiếu hiền. Tư di huy chi mạc tẫn hề, cự lưỡng tự chi năng tuyên? Bao tứ đức nhi thủ xuất hề, vị thứ kỉ kỳ khả truyện. Kinh thời tự chi đại tạ hề, giới thập tuần nhi tấn như. Đổ tân xương nhi tăng đỗng hề, trần cựu vật nhi ức sơ. Diệc hữu thời nhi tạm nhị hề, toàn xúc tự nhi hi hư. Tín nhân sinh chi như mộng hề, liễu vạn thế chi giai hư. Ô hô! Bi mạc bi hề sinh biệt ly, thất nội vị hề thục dư tùy? Nhập thục phòng hề khuých tịch, phi phượng ác hề không thùy. Xuân phong thu nguyệt hề tẫn vu thử dĩ, hạ nhật đông dạ hề tri phục hà thời?
.
.
.
...Lược dịch...
Cớ gì Kinh Dịch bắt đầu bằng càn khôn? Tại sao Kinh Thi đặt quan thư lên trước nhất? Ấy là vì phu thê là khởi nguồn mọi mối nhân luân, càn khôn thì đại diện cho trời đất…
Bóng hình nàng ở mãi trong ta, khiến lòng ta bồi hồi da diết. Phi tần lục cung nhiều sao kể xiết, ta nhìn mà chỉ nhớ đến nàng… Đau đớn thay, vật cũ bày ra nhìn ngắm, lòng lại nhớ đến cảnh tốt đẹp năm xưa, có lúc tâm thần phiêu đãng, bỗng đâu tức cảnh sinh tình, thổn thức làm sao. Cõi đời kia thực chỉ là giấc mộng, tỉnh mộng rồi vạn sự giai không. Hỡi ôi, sầu gì hơn nỗi sầu sinh ly tử biệt, đau gì hơn nỗi đau để mất ái thê, từ nay đằng đẵng cuộc đời ai cùng ta theo bước?
Cung điện kia nay còn ai ở, rèm trướng kia trống trải xiết bao, gió xuân khẽ thổi, người đã chẳng còn, chỉ biết thở dài thống thiết, tỏ rằng: Gió xuân trăng thu đều đã ở đây rồi, ngày hạ đêm đông đến khi nào mới quay trở lại?
| ” |
